logo PIG
Państwowy Instytut Geologiczny
Państwowy Instytut Badawczy
logo bip
Zmień kontrast Zmień kontrast Powiększ czcionkę Powiększ czcionkę
Menu

Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska w skali 1:25 000

Arkusz Strzemieszyce M-34-63-B-a

WYNIKI BADAŃ

GLEBY
Skałami macierzystymi gleb na obszarze arkusza Strzemieszyce są utwory różnorodne litologicznie i wiekowo (tabl. 1). Wytworzyły się z nich różne typy i rodzaje gleb, których cechy geochemiczne w sposób wyraźny odzwierciedlają wpływ składu chemicznego skał podłoża. Na wapieniach i dolomitach triasowych powstały rędziny, z glin zwałowych rozwinęły się gleby brunatne i płowe, a z piaszczystych osadów fluwioglacjalnych – gleby bielicowe. Lokalnie, w podmokłych obniżeniach terenu, występują gleby torfowe, a w dolinach rzecznych wykształciły się mady (Program…, 2003, 2004).
Działalność gospodarcza przyczyniła się do znacznych zmian profili gleb oraz ich właściwości fizykochemicznych. Procesy degradacji gleb występują przede wszystkim na terenach obiektów przemysłowych, w miejscach składowania odpadów, w rejonach budów,  w pobliżu tras komunikacyjnych i w obszarach eksploatacji kopalin.
Skład granulometryczny. Jednym z czynników wpływających na zawartość pierwiastków chemicznych w glebach jest ich skład granulometryczny. Dla gleb o znacznym udziale frakcji ilastej, zwanej również spławianą (<0,02 mm), i pylastej (0,1-0,02 mm) dopuszcza się zwykle wyższe stężenia graniczne przy opracowywaniu zaleceń ich użytkowania (Kabata-Pendias i in., 1995). Ten sposób opracowania wytycznych wynika z faktu wyższych zawartości pierwiastków i ich mniejszej zdolności migracyjnej w tych glebach. Zróżnicowanie granulometrii gleb na arkuszu Strzemieszyce wiąże się z litologią skał macierzystych. Najliczniej reprezentowane są gleby piaszczyste, o zawartości >75% frakcji 1,0-0,1 mm (tabl. 4), utworzone na plejstoceńskich piaskach stożków napływowych (tabl. 1). Gleby te charakteryzują się zawartością (5-10%) frakcji pylastej (0,1-0,02 mm) i ilastej (<0,02 mm). Gleby piaszczyste, występujące w środkowej i południowej części arkusza, są przeważnie porośnięte lasami. W zachodniej części arkusza (na wychodniach czwartorzędowych piasków i żwirów wodnolodowcowych i glin zwałowych oraz utworów karbonu) wzrasta udział gleb bogatych we frakcję pylastą i ilastą. Zawartość tych frakcji waha się najczęściej w przedziale 15-30% (tabl. 5 i 6). Odczyn. W środkowej części arkusza w obydwu zakresach głębokości największy jest udział gleb o odczynie obojętnym (pH 6,3-7,4). W warstwie powierzchniowej miejscami występują tu też gleby kwaśne (14% powierzchni arkusza), pokrywające głównie tereny leśne. Najniższym odczynem (pH<5) charakteryzują się gleby w rejonie bocznicy kolejowej w Burkach (tabl. 7), gdzie odbywa się przeładunek transportów rudy żelaza i węgla. Gleby o odczynie zasadowym zanotowano w północnej i południowej części arkusza (dotyczy to zarówno warstwy powierzchniowej, jak i głębszej). Odczyn gleb wiąże się z ich genezą i sposobem użytkowania. W północnej części arkusza gleby o odczynie zasadowym rozwinęły się na wychodniach węglanowych utworów triasu. Alkalizację gleb powierzchniowych w tym rejonie można też wiązać z rozpraszaniem pyłów i odpadów przemysłowych, zawierających związki wapnia i magnezu. Na korzyść tego poglądu przemawia zmniejszenie powierzchni zajmowanych przez gleby silnie zasadowe na głębokości 0,8-1,0 m (tabl. 8). Geochemia. W zależności od warunków fizykochemicznych środowiska procesy glebotwórcze doprowadziły do zmian składu chemicznego gleb w stosunku do skał macierzystych, jednak najczęściej podstawowe cechy geochemiczne skał pierwotnych są czytelne. Przestrzenne rozmieszczenie pierwiastków odziedziczonych po skałach macierzystych pozwala zatem prześledzić zróżnicowanie tła geochemicznego i wydzielić lokalne anomalie pierwiastków. Rozkład przestrzenny glinu, baru, kobaltu, wapnia, żelaza, niklu, fosforu, strontu, tytanu i wanadu w glebach wskazuje na ich wyraźny związek ze składem chemicznym skał podłoża. Najmniejszymi zawartościami tych pierwiastków charakteryzują się gleby utworzone na plejstoceńskich, piaszczystych utworach wodnolodowcowych, pokrywających centralną i południową część arkusza. Małe zawartości pierwiastków wiążą się z ubogim składem chemicznym piaszczystych skał podłoża. W północnej części arkusza gleby rozwinięte na węglanowych utworach triasu charakteryzują się znacznie większymi zawartościami prawie wszystkich pierwiastków. Podwyższone zawartości niektórych pierwiastków geogenicznych występują też w zachodniej części arkusza, w rejonach wychodni skał klastycznych karbonu i czwartorzędowych glin zwałowych. W powierzchniowej warstwie gleb występują lokalne anomalie antropogeniczne szeregu pierwiastków. Najwyraźniejsze anomalie metali zanotowano w rejonie składowisk żużli hutniczych Lipówka i Zakawie. W pobliżu składowiska Lipówka w centrum anomalii zawartość glinu dochodzi do 23%, chromu do 470 mg/kg, a miedzi do 4900 mg/kg. Anomalie żelaza (>4%), manganu (>1600 mg/kg), niklu (>20 mg/kg), strontu (>80 mg/kg), wanadu (>40 mg/kg) i cynku (>1000 mg/kg) występują zarówno w okolicy składowiska, w rejonie walcowni huty ArcelorMittal, jak i na terenie Centrali Zaopatrzenia Hutnictwa (między miejscowościami Cieśle i Groniec), która od ponad 60 lat zajmuje się składowaniem, przeróbką i przeładunkiem wyrobów hutniczych, rudy żelaza, węgla kamiennego i boksytów.
Anomalie arsenu, kadmu, cynku i ołowiu występują w glebach z obydwu zakresów głębokości, w rejonie historycznej eksploatacji rud Zn–Pb (Strzemieszyce Wielkie–Zakawie). W powierzchniowej warstwie gleb i na głębokości 0,8–1,0 m pierwiastki związane w rudach występują odpowiednio w zakresie: kadm 4–95 mg/kg i 4–201 mg/kg, ołów 100–6100 i 100–16 200 mg/kg, a cynk 500–19 700 i 500–55 500 mg/kg. Gleby w obszarze tej anomalii charakteryzują się też dużymi zawartościami wapnia (>1%), magnezu (>0,50%) i manganu (>800 mg/kg) oraz wzbogaceniem w arsen (>20 mg/kg), który sporadycznie towarzyszy kruszcom Zn–Pb w postaci siarkosoli (Małkiewicz, 1983), lecz tworzy pospolicie znaczną domieszkę w siarczkach żelaza towarzyszących rudom Zn–Pb (Mayer, Sass-Gustkiewicz, 1998, Paulo, Strzelska-Smakowska, 2000). Największe zawartości arsenu, osiągające 659 mg/kg zanotowano w glebach w rejonie Kołdaczki.
Kadm, ołów i cynk koncentrują się głównie w powierzchniowej warstwie gleb, a na głębokości 0,8–1,0 m następuje bardzo silna redukcja obszaru ich anomalii (tab. 6).
Arsen, kadm, ołów i cynk zanieczyszczają też gleby doliny Białej Przemszy. Ich źródłem są zrzuty ścieków przemysłowych z ZGH Bolesław i kopalń rud Zn–Pb Olkusz i Pomorzany. Anomalie arsenu i kadmu występują tylko w powierzchniowej warstwie gleb aluwialnych , a ołowiu i cynku w obydwu analizowanych zakresach głębokości. 
W powierzchniowej warstwie gleb zwracają uwagę wyraziste anomalie strontu (>80 mg/kg) na terenie obiektów przemysłowych północnej części arkusza. Czterokrotnie wyższa wartość mediany w glebach z zakresu głębokości 0,0–0,3 m  świadczy o znacznym udziale czynnika antropogenicznego w kumulacji tego pierwiastka.
Rozległe anomalie srebra zanotowano w obydwu zakresach głębokości gleb, lecz w odmiennych lokalizacjach. W warstwie powierzchniowej pas anomalii antropogenicznych występuje przy zachodniej granicy arkusza (w rejonie osadników w Maczkach, nieczynnych szybów KWK Kazimierz-Juliusz i w centrum Strzemieszyc). Na głębokości 0,8-1,0 m anomalie srebra występują w rejonie składowiska Lipówka, w otoczeniu fabryki szyb samochodowych i luster, oraz w rejonie historycznej eksploatacji srebronośnej galeny (Strzemieszyce Wielkie–Zakawie). Źródłem srebra są wychodnie dolomitów kruszconośnych, zrzuty ścieków huty ArcelorMittal oraz firmy Saint Gobain Glass, która używa związków srebra w produkcji luster.
Anomalie rtęci (>0,40 mg/kg) powstały w powierzchniowej warstwie gleb na terenie obiektów huty ArcelorMittal, zakładów chemicznych (w pobliżu oczyszczalni ścieków huty) i składowiska żużli Lipówka. W zachodniej części arkusza (w rejonie Strzemieszyc) zawartość rtęci często przekracza 0,10 mg/kg, a niektóre anomalie sięgają warstwy gleb z głębokości 0,8-1,0 m.
Zawartość siarki w powierzchniowej warstwie gleb najczęściej pozostaje w granicach 0,010-0,080%. Wzbogacenia w siarkę występują na terenach przemysłowych i w rejonach podmokłych (w dolinie Białej Przemszy i innych cieków). W głębszej warstwie większy jest udział gleb o zawartości siarki <0,010%.  Powierzchniowa warstwa gleb zawiera węgiel organiczny najczęściej w zakresie 0,7-3,0%. W glebach torfowych zawartość tego składnika wzrasta do 24,0%. Maksymalną zawartość (55,3%) zanotowano w glebach na terenie bocznicy kolejowej w Grońcu, w sąsiedztwie składu węgla opałowego. Wzbogacone w fosfor są gleby rozwinięte z utworów węglanowych triasu i czwartorzędowych glin zwałowych w północnej części arkusza. Wszystkie gleby z głębokości 0,0–0,3 m zawierają więcej fosforu niż gleby z warstwy głębszej. Przeciętna zawartość fosforu w powierzchniowej warstwie gleb (0,020%) jest prawie trzykrotnie wyższa w porównaniu z zawartością (0,007%) w warstwie głębszej (tab. 3 i 4). Jest to prawdopodobnie skutkiem nawożenia. Lokalne anomalie fosforu (>0,120%) zanotowano w powierzchniowej warstwie gleb na terenie zakładów chemicznych STREM, produkujących środki czystości oraz w glebach torfowych w rejonie Rudnej.
Na zawartość wielu pierwiastków w glebach wpływa sposób ich użytkowania. Najniższymi zawartościami oznaczanych pierwiastków charakteryzują się gleby leśne, wyższymi – gleby terenów z zabudową wiejską (tabl. 2 i 3). Na terenach o zabudowie miejskiej, a szczególnie na trawnikach przyulicznych, zawartości arsenu, kadmu, ołowiu i cynku są wyższe. Maksymalne koncentracje zanotowano na obszarach przemysłowych i w rejonach nieużytków, które często są terenami poprzemysłowymi.
Dla gleb z głębokości 0,0–0,3 m przeprowadzono ocenę stopnia zanieczyszczenia metalami, klasyfikując je do grup użytkowania A, B i C na podstawie zawartości dopuszczalnych (Rozporządzenie…, 2002). Przy klasyfikacji sumarycznej stosowano zasadę zaliczania gleb do danej grupy, gdy zawartość co najmniej jednego pierwiastka przekraczała wartość dopuszczalną. Ze względu na zawartość metali 17,61% spośród badanych próbek spełnia warunki klasyfikacji do grupy A. Do grupy B zaliczono 37,76% analizowanych próbek, a do grupy C – 44,63% (tab. 7). Warunki wielofunkcyjnego użytkowania spełniają gleby zaliczone do grup A i B. Gleby zaliczone do grupy C (które powinny być wykorzystywane tylko w obszarach przemysłowych) występują głównie w północnej części arkusza na wychodniach dolomitów kruszconośnych oraz na terenach obiektów przemysłowych, jak również w dolinie Białej Przemszy i na terenach zurbanizowanych (tabl. 63). Największy udział w zanieczyszczeniu gleb mają cynk, kadm i ołów (tab. 7). Klasyfikacja wskazuje, jak powinien być użytkowany dany teren zgodnie z wytycznymi Rozporządzenia…, (2002). W wielu przypadkach aktualne użytkowanie jest niewłaściwe i wymaga monitorowania, a niekiedy rekultywacji. Stężenia metali w glebach niektórych lasów, pól, łąk i ogrodów są tak duże, że tereny te powinny być użytkowane tylko jako obszary przemysłowe.
OSADY WODNE
Badano osady Białej Przemszy i jej dopływów (Kanału Głównego, Koziego Brodu i Sztoły), strumienia Bobrek wraz z dopływami (potoki Jamki i Rakówka) oraz rowów melioracyjnych i nielicznych zbiorników wód stojących.
Biała Przemsza i jej zlewnia. Dolina Białej Przemszy ma naturalny charakter, ale skład chemiczny osadów aluwialnych jest silnie przekształcony przez czynniki antropogeniczne.  
Na całym analizowanym odcinku aluwia Białej Przemszy są zanieczyszczone przez srebro, arsen, kadm, rtęć, ołów, siarkę i cynk. Zawierają też podwyższone ilości wapnia, magnezu, manganu i strontu (tab. 4). W obszarze zlewni maksymalne zawartości wynoszą: 14 mg/kg srebra, 393 mg/kg arsenu, 154 mg/kg kadmu, 16 400 mg/kg ołowiu, 3,490% siarki i 27 100 mg/kg cynku. Źródłem tych pierwiastków są zrzuty ścieków ZGH Bolesław oraz kopalń Zn-Pb Olkusz i Pomorzany, zlokalizowanych poza wschodnią granicą arkusza. Ścieki odprowadzane są do Białej Przemszy poprzez Kanał Roznos, rzekę Białą i Sztołę (Labus, 1999).
Maksymalna koncentracja rtęci (1,56 mg/kg) została zanotowana w aluwiach niewielkiego zbiornika wodnego w Zagródkach, w pobliżu nielegalnego wysypiska śmieci. Osady te są również wzbogacone w glin (1,54%), miedź (215 mg/kg), chrom (70 mg/kg) i stront (196 mg/kg). Źródłem zanieczyszczeń są odpady składowane w sposób niekontrolowany wokół i wewnątrz zbiornika.
W południowo-zachodnim krańcu arkusza do Białej Przemszy wpada Kozi Bród, którego osady są zanieczyszczone przez chrom (>150 mg/kg), pochodzący ze zrzucania ścieków technologicznych z garbarni Szczakowa.
Kanał Główny i jego zlewnia. Kanał Główny wraz z siecią rowów melioracyjnych, odwadnia wyrobiska kopalni piasku Szczakowa. Na tym terenie aluwia niektórych cieków wzbogacone są w bar, kobalt, żelazo, mangan, nikiel, stront i cynk. Największa koncentracja manganu (262 558 mg/kg) została stwierdzona w osadach jednego z dopływów Kanału Głównego, który odwadnia zrekultywowaną część kopalni piasku Szczakowa. Wzbogacenia osadów w metale można wiązać z sorpcją pierwiastków przez wodorotlenki żelaza, występujące pospolicie w torfowiskach o charakterze przejściowym, które powstają jako niezaplanowany efekt zalesiania wyrobisk pokopalnianych.
Bobrek i jego zlewnia. Źródła Bobrka znajdują się w Grońcu, w środkowej części arkusza. Oprócz dopływów Rakówka i Jamki strumień zasilany jest przez kanał, płynący przez Strzemieszyce z terenu koksowni Przyjaźń oraz przez liczne rowy melioracyjne.
Źródłowy odcinek Bobrka drenuje obszar gleb torfowych i mułowo-ilastych, charakteryzujących się dużym potencjałem sorpcyjnym. Aluwia potoku i jego dopływów w tym rejonie wzbogacone są w glin, arsen, kadm, chrom, rtęć, żelazo, mangan, stront, wanad i cynk. Zawierają też duże koncentracje baru (500-1000 mg/kg). Większość metali dostarczana jest przez zrzuty ścieków z terminali linii hutniczej szerokotorowej w Grońcu. Z rejonu kruszarni rud żelaza (położonej w obrębie terminali kolejowych) pochodzi również bar, którego źródłem jest baryt stosowany w grawitacyjnym wzbogacaniu rudy. Niektóre wzbogacenia pochodzą prawdopodobnie z obszaru źródłowego potoku, gdzie występują anomalie pierwiastków w glebach.
Aluwia prawobrzeżnych dopływów Bobrka (potoków Rakówka i Jamki oraz cieku bez nazwy płynącego z rejonu koksowni Przyjaźń) są wzbogacone w chrom, miedź, żelazo, mangan, nikiel i stront. Pierwiastki te pochodzą głównie ze ścieków zakładów przemysłowych, skupionych przy północnej granicy arkusza.
Osady dolnego biegu Rakówki oraz Bobrka, poniżej jej ujścia,  zawierają podwyższone ilości srebra (5-40 mg/kg). Zanieczyszczenie aluwiów jest związane przypuszczalnie ze zrzutami ścieków z zakładów Saint Gobain Glass, stosujących związki srebra w produkcji luster.
Aluwia cieków w rejonie Strzemieszyc Wielkich i Zakawia, drenujących okruszcowane utwory węglanowe triasu, zawierają wysokie koncentracje ołowiu (do 4000 mg/kg), cynku (do 18 500 mg/kg), kadmu (do 43 mg/kg) i arsenu (do 107 mg/kg). Są też wzbogacone w wapń i magnez.
Na terenie całej zlewni, a szczególnie w dzielnicy Sosnowca Ostrowy Górnicze, w osadach cieków zanotowano koncentracje fosforu często przekraczające 0,640%. Anomalie mają przypuszczalnie charakter mieszany, geologiczno-antropogeniczny. Zanieczyszczenia antropogeniczne są związane głównie ze zrzutami ścieków komunalnych i przemysłowych (szczególnie z zakładów chemicznych STREM, wytwarzających środki piorące). Rozkład przestrzenny fosforu jest zbliżony do obrazów kartograficznych żelaza, fosforu i manganu, zarówno w osadach, jak i w glebach tego rejonu.
WODY POWIERZCHNIOWE
Biała Przemsza i jej zlewnia. W wodach zlewni Białej Przemszy odczyn zmienia się od 5,7 do 9,2 (tab. 5), a większość próbek wykazuje odczyn słabo zasadowy. Ich przewodność elektryczna właściwa waha się w granicach 0,10-2,73 mS/cm. Największym przewodnictwem (2,73 mS/cm) wyróżniają się wody cieków bez nazwy w rejonie Korzeńca oraz Koziego Brodu (1,08 mS/cm), a najmniejszym – wody cieków odwadniających rejon kopalni piasku Szczakowa (0,30-0,40 mS/cm).
Wody Białej Przemszy i Sztoły zawierają podwyższone zawartości arsenu, kadmu, kobaltu, magnezu, ołowiu, cynku, a w mniejszym stopniu wapnia i siarczanów. Wzbogacenie wód w te pierwiastki występuje na całej długości Białej Przemszy i Sztoły,  poniżej miejsc zrzutu ścieków z ZGH Bolesław i rejonu kopalń rud Zn–Pb na arkuszach Olkusz i Sławków. Poważne zagrożenie stwarzają koncentracje talu, mieszczące się najczęściej w przedziale 15–20 µg/dm³ i osiągające maksymalnie 32,00 µg/dm³. Wartość mediany tego pierwiastka w analizowanej zlewni (22,00 µg/dm³) jest wielokrotnie wyższa od wartości mediany dla całego arkusza (0,06 µg/dm³). W wodach rejonu śląsko-krakowskiego zawartości talu są zwykle podwyższone, wahając się w granicach od 0,16 do 3,24 µg/dm³ (Paulo i in., 2002), podczas gdy tło geochemiczne w wodach powierzchniowych Polski wynosi 0,006 µg/dm³) (Salminen, red., 2005). Tal i wiele jego związków, a zwłaszcza siarczany, zostały zaliczone do substancji bardzo toksycznych, których koncentracje w środowisku są szczególnie niebezpieczne dla organizmów żywych.
W wodach bezodpływowych cieków bez nazwy w rejonie Korzeńca zanotowano wysokie koncentracje glinu (800–2000 µg/dm³), kadmu (>3,2 µg/dm³) i cynku (800–2800 µg/dm³) oraz podwyższone zawartości ołowiu (do 33 µg/dm³) i talu (do 0,62 µg/dm³). Podłożem tej części zlewni są piaszczyste utwory plejstoceńskie o ubogim składzie mineralnym. Zanieczyszczenie wód można zatem przypisywać czynnikom antropogenicznym, podobnie jak wysoką zawartość boru (1069 µg/dm³) i uranu (3,6 µg/dm³) w wodzie niewielkiego zbiornika wód stojących, na północ od Zagródek, wokół którego znajduje się dzikie wysypisko śmieci.
Wody ujściowego odcinka Koziego Brodu są wzbogacone w szereg pierwiastków (bor, chlor, potas, lit, molibden, sód i siarczany, a w mniejszym stopniu w rubid i uran). Podwyższone zawartości tych pierwiastków występują również w wodach górnej części potoku, na sąsiednim arkuszu Myślachowice. Są one związane ze zrzutami odsolin pochłodniczych z Elektrowni Siersza, położonej w gminie Trzebinia, która czerpie wodę do procesów technologicznych, m.in. z szybu Artur (nieczynnej KWK Siersza). Na podwyższenie zawartości chloru i sodu wpływają też zrzuty ścieków z garbarni w Szczakowej.
Przeciętne zawartości krzemionki w badanych wodach (od <0,1 do 16,5 mg/dm³) są typowe dla wód powierzchniowych (mediana 8,3 mg/dm³). Kanał Główny i jego zlewnia. Większość wód zlewni charakteryzuje odczyn obojętny. Wyjątkiem są niewielkie zbiorniki na terenie bocznicy kolejowej, przy południowej granicy arkusza, o zasadowym odczynie wód (pH >8,0). Przewodność elektryczna wód zlewni jest niewielka, waha się w granicach 0,13-0,50 mS/cm (tab. 5).
W niektórych zbiornikach charakterystyczne są podwyższone zawartości boru (200-400 µg/dm³). Wzrost zawartości baru (100-150 µg/dm³), kobaltu (do 4,2 µg/dm³), żelaza (do 7 mg/dm³) i manganu (do 680 µg/dm³) zanotowano w wodzie jednego z dopływów Kanału Głównego, w rejonie anomalii tych pierwiastków w osadach dennych, co wiązać można z rozwijającymi się w tych miejscach torfowiskami przejściowymi.
Wody cieków w zlewni Kanału Głównego zawierają niską ilość krzemionki (przeciętnie 7  mg/dm³)
Bobrek i jego zlewnia. Wartość pH w wodach zlewni waha się w przedziale od 2,8 do 9,4 (tab. 5), a najczęściej notowano pH 7,5. Najniższy odczyn występuje w wodzie niewielkiego stawu, na osiedlu Feliks w Sosnowcu.
Przewodność elektryczna w wodach Bobrka jest zdecydowanie różna przed dopływem Rakówki, wraz z wodami cieku z rejonu koksowni Przyjaźń (0,46-0,80 mS/cm) oraz poniżej tego miejsca (1,63–2,16 mS/cm). W wodach Rakówki wartość EC dochodzi do 1,82 mS/cm, poniżej zrzutu ścieków z huty ArcelorMittall. Wody kanału niosącego do Rakówki odcieki z koksowni Przyjaźń wykazały średnią wartość EC 4 mS/cm, a maksymalną 6,11 mS/cm. W wodach potoku Jamki (w północno-zachodniej części arkusza) zanotowano niewielkie zróżnicowanie przewodnictwa, wahające się w przedziale od 0,75 do 0,87 mS/cm. W wodach, w mniejszych cieków i zbiorników na obszarze dzielnicy Sosnowca, Ostrowy Górnicze, wartość EC jest zbliżona do 1 mS/cm.
Podobnie jak gwałtowna zmiana przewodnictwa, w wodach Bobrka zaznacza się wzrost koncentracji szeregu pierwiastków poniżej ujścia Rakówki. Stężenie chloru w wodach górnego biegu Bobrka nie przekracza 80 mg/dm³, a poniżej ujścia Rakówki waha się od 400 do 570 mg/dm³. Zawartość potasu w obydwu wymienionych częściach potoku wynosi odpowiednio <12,9 mg/dm³ i 30–60 mg/dm³, litu <8 µg/dm³ i 20–30 µg/dm³, molibdenu <4,00 µg/dm³ i 4,70–9,40 µg/dm³, sodu <50 mg/dm³i 220–350 mg/dm³ oraz rubidu <19 µg/dm³ i 250–570 µg/dm³. Na wysokie wartości EC oraz koncentracje wielu pierwiastków mają wpływ zrzuty ścieków przemysłowych. Wysokie zasolenie ścieków z koksowni Przyjaźń jest wynikiem oczyszczania pogazowych wód koksowniczych. Dodatkowym źródłem zanieczyszczeń są ścieki powstające podczas oczyszczania spalin w spalarni odpadów. Obecność metali w ściekach pochodzących z huty ArcelorMittal jest związana głównie z działalnością wydziału spiekalni (Program…, 2003). Na całej długości potoków Bobrek i Rakówka wody są wzbogacone w  tal (0,20-6,70 µg/dm³) i molibden (5-20 µg/dm³), dostarczane w ściekach z huty ArcelorMittal. Wody cieków w środkowej części arkusza oraz kanału odprowadzającego ścieki z koksowni Przyjaźń są wzbogacone w kobalt, nikiel i siarczany, a w zachodniej części zlewni Bobrka – w bor i uran. Źródłem boru i uranu są przypuszczalnie wychodnie skał karbonu i odcieki ze starych hałd z rejonu nieczynnych szybów kopalni Kazimierz-Juliusz. Koncentracje uranu w wodach zlewni Bobrka są zróżnicowane i wahają się w granicach od <0,05 do 18,00 µg/dm³. Wzbogacenie w ten pierwiastek wiąże się z drenażem gleb wzbogaconych w substancję organiczną oraz karbońskich formacji węglowych (Bojakowska i in., 2008).