logo PIG
Państwowy Instytut Geologiczny
Państwowy Instytut Badawczy
logo bip
Zmień kontrast Zmień kontrast Powiększ czcionkę Powiększ czcionkę
Menu

Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska w skali 1:25 000

arkusz Sławków M-34-63-B-b

WSTĘP

Podjęcie badań mających na celu określenie warunków, zasad i metodyki sporządzania szczegółowego zdjęcia geochemicznego w skali 1:25 000 na obszarze śląsko-krakowskim rozpoczęto w 1996 r. opracowaniem pilotowego arkusza M-34-63-B-b Sławków. Teren arkusza (około 82 km²) obejmuje wschodnie krańce Dąbrowy Górniczej, części gmin Sławków, Bukowno i Bolesław oraz niewielki fragment gminy Klucze. Opracowanie arkusza pilotowego wykonano na zamówienie ówczesnego Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa za środki finansowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Nakład arkusza pilotowego (Lis, Pasieczna, 1999) został całkowicie wyczerpany, co świadczy o dużym zainteresowaniu kartograficzną formą prezentacji danych geochemicznych na tym obszarze. Mapy geochemiczne były opracowane na nieaktualnym obecnie podkładzie topograficznym, co nie zapewnia ciągłości z arkuszami sąsiednimi, na których stosowane są jednolite podkłady wektorowe w układzie współrzędnych 1992 (zapis VMap L2). Przytoczone fakty były przesłanką opracowania drugiego wydania atlasu  oraz  jego prezentacji multimedialnej dostępnej w internecie.
Górny Śląsk zajmuje pozycję wyjątkową w obrazie geochemicznym Polski, stanowiąc wyrazistą regionalną anomalię geochemiczną. Anomalia ta, z charakterystycznym zespołem pierwiastków Pb–Zn–Cd, silnie zaznacza się w glebach, osadach wodnych i wodach powierzchniowych (Lis, Pasieczna 1995a, b) i wywołana jest zarówno czynnikami naturalnymi, jak i antropogenicznymi. Głównym czynnikiem naturalnym są wychodnie dolomitów kruszconośnych i związane z nimi złoża rud cynkowo-ołowiowych. Na naturalne procesy powodujące powstanie aureoli geochemicznych w środowiskach powierzchniowych nakładają się czynniki związane z eksploatacją, przeróbką i hutnictwem metali.
Arkusz Sławków położony jest na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej w zlewni Białej Przemszy. Jego obszar ma charakter przemysłowy, z dobrze rozwiniętą siecią dróg i linii kolejowych oraz dwoma niewielkimi miastami – Sławkowem i Bukownem. Przy typowaniu arkusza jako pilotowego uwzględniono charakterystyczne cechy budowy geologicznej, użytkowania terenu, górnictwa i hutnictwa rud Zn–Pb, infrastruktury miejskiej i przemysłowej, a także jego walory krajobrazowe. Sposób użytkowania terenu jest zróżnicowany; część północną i południową pokrywają lasy (około 40%), a centralną – użytki rolne (około 18%) o glebach zaliczanych do niskich klas bonitacyjnych (Preidl i in., 1995). Pozostały obszar zajmują tereny miejskie i przemysłowe, drogi i linie kolejowe, zbiorniki wodne oraz ugory i nieużytki.
W rejonie Bolesławia, Bukowna i Sławkowa zaznacza się w glebach jedno z maksimów anomalii Cd–Pb–Zn, związane z wychodniami dolomitów kruszconośnych oraz eksploatacją, wzbogacaniem i hutnictwem rud Zn–Pb, zarówno współczesnym, jak i historycznym, trwającym od XII w. (Grzechnik, 1978). Na terenie Bolesławia i Bukowna są zlokalizowane, jedne z największych w kraju, Zakłady Górniczo-Hutnicze (ZGH) Bolesław, eksploatujące i przerabiające rudy Pb–Zn. Powierzchnia hałd górniczych i osadników poflotacyjnych wynosi około 2000 ha.
Cały obszar arkusza należy do dorzecza Wisły. Jego zachodnią część przecina dolina Białej Przemszy, a część południową odwadnia Sztoła.
Ze względu na walory krajobrazowe teren jest wykorzystywany jako wypoczynkowy i rekreacyjny. Lasy północno-wschodniej części arkusza to obszar chronionego krajobrazu (otuliny) Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. W okolicach hałdy Bolesław znajduje się użytek ekologiczny występowania roślinności galmanowej, porastającej gleby o znacznej zawartości cynku, ołowiu i kadmu (Kapusta i in., 2010).
Informacje o stanie chemicznym gleb, osadów wodnych i wód powierzchniowych na obszarze arkusza, przedstawione w formie kartograficznej, mogą być przydatne przy sporządzaniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, opiniowaniu projektów miejscowych planów zagospodarowania terenu, prowadzeniu postępowań związanych z wydawaniem decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych i pozwoleń wodnoprawnych, ocenie zagrożeń dla środowiska gruntowo-wodnego oraz wypełnianiu obowiązku nałożonego na starostów ustawą Prawo ochrony środowiska, tj. prowadzeniu okresowych badań jakości gleby w ramach państwowego monitoringu.
Wersja elektroniczna atlasu dostępna jest pod adresem http://www.mapmapgeochem.pgi.gov.pl.
W realizacji opracowania brali udział:

J. Lis, A. Pasieczna – koncepcja i projekt badań, nadzór i koordynacja prac;
L. Kaleta, E. Kotlarski, M. Toczyski, J. Szyborska – pobieranie próbek;
J. Lis, A. Pasieczna – bazy danych;
P. Pasławski, K. Jakimowicz-Hnatyszak – kierownictwo i koordynacja prac analitycznych;
M. Cichorski, Z. Dobieszyńska, J. Duszyński, Z. Prasol – mechaniczne przygotowanie próbek do analiz;
B. Budzicka, I. Witowska– chemiczne przygotowanie próbek do analiz;
A. Jaklewicz, I. Jaroń, M. Jaskólska, D. Karmasz, J. Kucharzyk, D. Lech, M. Liszewska, E. Maciołek, I. Matejko – analizy chemiczne;
W. Wolski, Z. Frankowski – analizy granulometryczne;
J. Lis, A. Pasieczna – obliczenia statystyczne;
J. Lis – opracowanie mapy geologicznej;
J. Lis, A. Pasieczna – opracowanie map geochemicznych, charakterystyka obszaru arkusza, geologia i złoża kopalin, antropopresja, interpretacja wyników.